بررسی استحکامات دفاعی دورۀ پارت بر اساس بقایای برجای مانده

   از مهمترین مشکلات شناخت معماری پیش از اسلام کمبود آثار سالم برجای ­مانده از آن زمان است. این مسئله به‌خصوص در مورد دورۀ اشکانی (247  ق. م تا 224 م) صدق می­‌کند. دوره‌ای که در آن مدارک خاص، کمیاب و گنگ است و معمولاً بیشتر آثار معماری مربوط به این دوره در خارج از مرزهای ایران امروزی قرار دارند. به دلیل کمبود آثار معماری دورۀ اشکانی، شناخت ما در مورد معماری این دوره بیشتر بر اساس قلاع و دژهای برجای­مانده از این دوره است. تابه­حال، بر اساس این آثار برجای­مانده، توانسته­ایم برخی از نقاط تاریک معماری اشکانی را روشن کنیم و استفادۀ بیشتر از آنها این فرصت را پیش خواهد آورد تا به جزئیات بیشتری در ارتباط با معماری و سیستم­های دفاعی این دوره پی ببریم. وضعیت جغرافیایی سرزمین ایران، واقع شدن آن در منطقه‌ای حد فاصل بین آسیای میانه،‌ هند، بین‌النهرین و آسیای صغیر،‌ و قرار داشتن آن در مسیر جاده ابریشم، همواره این سرزمین را در معرض حمله‌ها و تهاجم‌های ملل،‌ اقوام و قبایل مجاور قرار داده است،‌ بنابراین حاکمان کشور مجبور بوده‌اند از مناطق مرزی در برابر هجوم بیگانگان محافظت کنند. یکی از مؤثرترین شیوه‌ها برای آمادگی در برابر حملۀ احتمالی،‌ احداث استحکامات در نقاط حساس بوده­است. در این مقاله تلاش می­شود یکی از مهمترین مجموعه بناهای این دوره، یعنی «استحکامات پارتی» معرفی و مورد بررسی قرار گیرند. براین­اساس به نظر می­رسد بیشتر قلعه­های اشکانی پلانی چهارگوش با برج­هایی گرد در گوشه­ها دارند که این ویژگی در سرتاسر امپراطوری دیده می­شود، ولی استفاده از مصالح بر اساس ویژگی­های جغرافیایی در قسمت‌های مختلف متفاوت بوده است.